Tekst: Matheu Bemelmans | Foto’s: John Peters

John Dautzenberg is inmiddels negen jaar deken van Maastricht en pastoor van de Sint-Servaasparochie. Dit jaar maakt hij voor de tweede keer in die functie de Heiligdomsvaart mee. Hij was een van de bedenkers van het thema ‘Wees een bruggenbouwer’. “Het gaat niet alleen over de horizontale brug naar je naaste, maar ook over de brug naar Onze-Lieve-Heer.”

De Heiligdomsvaart is elke zeven jaar een hele organisatie. Er zijn twee grote ommegangen, waarin tweeduizend mensen meelopen. Als pastoor van de basiliek mag Dautzenberg als gastheer optreden. “Het is een hele eer om al die mensen te mogen ontvangen,” zegt hij. “De Heiligdomsvaart is heel belangrijk in de stad. Er is een grote betrokkenheid van de mensen in Maastricht. Dat is heel mooi. Ik hoop dat het ons lukt om de Heiligdomsvaart ook buiten de stad meer bekendheid te geven.”

Dit wordt uw tweede Heiligdomsvaart als deken van Maastricht. Merkt u verschillen met de vorig keer?

“Wat deze keer echt anders was dan de vorige keer is dat er vooraf heel breed gebrainstormd is over het thema. Er hebben allerlei gesprekken plaatsgevonden met de vrijwilligers, maar ook met het bedrijfsleven en met andere partners in de stad. Daardoor is er een breed draagvlak voor de Heiligdomsvaart en voor het thema gecreëerd. Er zijn heel veel ideeën en suggesties uit naar voren gekomen en daaruit is uiteindelijk een selectie gemaakt voor het programma. Dat is een duidelijk verschil met de vorige keer. Het thema leent zich daar deze keer ook voor. Een ander verschil is dat we eigenlijk negen maanden geleden al begonnen zijn met de Heiligdomsvaart. Sinds vorig najaar zijn er elke maand bruggenbouwerlezingen gehouden. Ook zijn er filmpjes over Bijbelverhalen op social media gepubliceerd en dit voorjaar zijn er al enkele exposities geopend. Daardoor is de Heiligdomsvaart niet beperkt tot die tien dagen in juni, maar al maanden bezig.”

De kern van de Heiligdomsvaart is een bedevaart naar graf van Sint-Servaas. Beleven mensen dat ook zo of komen ze toch vooral voor de buitenkant: de kleurrijke stoet en het culturele programma?

“De ommegangen spreken inderdaad het meeste aan. Daar komen ook de meeste mensen op af. Dat herken ik wel. Maar de échte kern van de Heiligdomsvaart is natuurlijk de reliekentoning. Dat gebeurt niet alleen in de ommegangen, maar ook in aparte vieringen in de twee basilieken van Maastricht. Daar komen ook veel mensen naartoe, maar dat is toch meer iets voor de fijnproevers. Het culturele programma is deze keer kleiner dan voorheen. Wat wel opvalt, is dat heel veel organisaties het thema ‘Wees een bruggenbouwer’ opgepakt hebben en graag aanhaken bij de Heiligdomsvaart. De Servaasbrug is daardoor is daardoor letterlijk en figuurlijk aanwezig.”

Hoe betrek je mensen bij de binnenkant en voorkom je dat het folklore wordt?

“Onder andere doordat we al veel eerder begonnen zijn met echt inhoudelijke onderdelen. Die lezingen en die filmpjes, bijvoorbeeld. We bidden ook al een hele tijd in de missen consequent voor het welslagen van de Heiligdomsvaart. Vorig jaar september is er een startbijeenkomst geweest met alle parochies van het dekenaat. Toen zijn er pelgrimskaarsen uitgedeeld. Die branden sinds die tijd op een prominente plaats in de parochiekerken. Op de avond van de opening brengen ze die in een sterprocessie vanuit vier richtingen weer terug, samen met de stadsdevoties en hun eigen relieken. Die opening vindt deze keer op het Vrijthof plaats en niet bij de Servaasbron in de wijk Biesland, waardoor het interessanter wordt voor een breder publiek. Sowieso betrekken we het Vrijthof meer bij het programma. De tribune voor de ommegang is ook naar de Servaasbasiliek gericht, waardoor je niet meer met je rug naar de kerk zit.”

Het thema van de Heiligdomsvaart is ‘Wees een bruggenbouwer’. Waar komt zo’n thema vandaan?

“Dat is vier jaar geleden hier aan deze tafel bedacht. Tijdens de vorige Heiligdomsvaart hebben studenten van de Universiteit Maastricht onderzoek gedaan. Hun advies was om meer bij de corebusiness, bij de inhoudelijke boodschap van de Heiligdomsvaart te blijven en om meer met social media te doen. Met het pastorale team hebben we gebrainstormd hoe we dat zouden kunnen doen. Terug naar de corebusiness betekent: terug naar de basis, naar Sint Servaas. Hij was bisschop. In het Latijn wordt daar ook wel het woord ‘pontifex’ voor gebruikt: bruggenbouwer. Toen waren we er snel uit. We hebben in deze tijd bruggenbouwers nodig. Daar is vervolgens uitgebreid met anderen over gesproken. Onder meer met de leden van de vereniging Het Graf van Sint-Servaas, die de Heiligdomsvaart organiseert. Gaandeweg kwamen we tot de overtuiging dat ‘Wees een bruggenbouwer’ een goede formulering is.”

Het thema lijkt enorm aan te spreken. Allerlei mensen zijn ermee aan de slag. Hoe komt dat?

“Met alles wat er in de wereld gebeurt, is het nu zelfs nóg actueler dan vier jaar geleden. Er is heel veel zwart-wit. We hebben behoefte aan mensen die daartussen gaan staan en een brug durven te slaan. Het gaat ook niet alleen over een horizontale brug naar de overkant, maar ook over een brug naar boven, naar Onze-Lieve-Heer. Die verticale brug is óók nodig en misschien nog wel veel belangrijker. Het geloof is niet iets dat je voor jezelf met houden, maar dat je moet delen. Omdat ik christen ben, kan ik niet zomaar voorbijgaan aan een ander. Dat is de brug die we mogen bouwen.”

We hebben ook een thema voor het Heilig Jaar: ‘Pelgrims van hoop’. Hebben die twee thema’s iets met elkaar?

“Wij hadden ons thema net klaar, toen de paus met ‘Pelgrims van hoop’ kwam. Maar ze liggen in elkaars verlengde. Je bent geen christen, geen bruggenbouwer, als je niet toekomstgericht bent. Bruggenbouwen is hoopvol werk. Je gaat naar de overkant en hoopt daar iemand te treffen. Dat geldt ook voor de verticale brug: je hoopt God te treffen. Dus die twee thema’s gaan heel goed samen.”

Is de Heiligdomsvaart een hoopvolle activiteit?

“Dat moeten we er samen van maken. De Sint-Servaasbasiliek is tussen de jaren 800 en 1800 – dat is duizend jaar – een kapittelkerk en bovenal een bedevaartkerk geweest. Door de eeuwen heen zijn hier misschien wel een miljoen mensen naartoe gekomen om te bidden, om dank te zeggen, om vergeving te vragen. We willen van de Servaasbasiliek opnieuw een echte bedevaartkerk maken. We zijn ook aan het uitzoeken hoe we in allerlei netwerken kunnen komen die zich met bedevaarten en pelgrimages bezighouden. We hopen dat steeds meer pelgrims de weg naar Maastricht weten te vinden. Wij zijn hier maar even, maar die basiliek als huis van gebed blijft. Dat vind ik hoopvol.”

We leven in een heel geseculariseerde tijd. De rol van kerk en geloof is heel anders geworden. Waar put u hoop uit?

“Uit kleine ontmoetingen. Die zijn hier heel veel. Of het nu in de tuin voor mijn huis is, in de basiliek of op het plein: in persoonlijke ontmoetingen kun je heel veel mensen nabij zijn. Presentie van de Kerk in de samenleving is daarom heel belangrijk. Daar moeten we aan blijven werken. Er komen hier veel jonge mensen in de kerk. Dat zijn niet alleen buitenlandse studenten. Het geloof gaat echt verder. Deze kerk is geconserveerde geschiedenis. Dat helpt ook om te relativeren. Er komen andere tijden. Je merkt het nu al dat het verandert. Dat bleek onlangs ook uit het onderzoek God in Nederland. Pasgeleden stond hier een groep leerlingen van een middelbare school uit Rotterdam. Ik kwam ze toevallig bij de ingang tegen. Ze waren heel geïnteresseerd. Toen heb ik ze spontaan meegenomen naar het graf van Sint-Servaas in de crypte van de basiliek en daar met ze gebeden. Dat vonden ze heel bijzonder. Toen ik hier kwam, heb ik me voorgenomen dat als ik iemand meeneem naar de crypte, we daar dan ook bidden. Als ze zelf niet willen of kunnen bidden, dan bid ik voor hen. Ook met de rondleiders hebben we afgesproken dat ze in de crypte niet alleen anekdotes vertellen, maar ook een moment van stilte inlassen voor gebed. We moeten rondleidingen door kerken uit de sfeer van alleen maar kijken halen. Om die reden is de Noodkist vanuit de schatkamer terug in de kerk geplaatst.”

Welke bruggen zou de Kerk zelf moeten bouwen?

“Mensen bewust maken van het bestaan van God, dat het belangrijk is dat je er niet alleen voor staat. Je wordt gedragen. Er is meer dan wij kunnen zien. Onze tijd lijkt veel op die van Servaas. Men weet niet (meer) dat God bestaat. Mensen zijn op zoek naar samenhang en verbinding. Daarom moeten we als Kerk niet moraliseren, maar zo leven dat mensen geraakt kunnen worden. Het is best mogelijk om in kleine ontmoetingen een geloofsgetuigenis te geven. Het komt altijd neer op de vraag: houd je van mensen of niet. Wat me wel opvalt, is dat jonge gelovigen vaak orthodoxer blijken te zijn. Ik weet niet goed wat ik daarvan moet vinden. Sommigen vragen mij om oude tradities te herintroduceren. Maar het is niet voor niets dat ze afgeschaft zijn. Ze pasten bij een bepaalde tijd en nu leven we in een andere tijd. Je moet oppassen dat het niet alleen om de buitenkant gaat. Zelf ben ik veel meer een man van het midden. Ik wil niet doorslaan naar links of naar rechts. Maar het kost soms moeite om in het midden te blijven. Dan moet ik mezelf voorhouden: wees een bruggenbouwer, jijzelf ook. Ik moet ook die brug blijven bouwen, naar boven en naar andere mensen. Niet afhaken. Op de ander gericht blijven en net als Servaas op weg gaan.”

Naar welk programmaonderdeel van de Heiligdomsvaart kijkt u het meeste uit?

“De reliektoningen en de ommegangen. Maar ook naar de kinderbedevaart op maandag 16 juni. Meer dan 250 scholieren en jongeren houden dan een pelgrimstocht van Chateau Neercanne via de bron van Sint-Servaas naar de Servaasbasiliek. Ze zijn dan echt als ‘pelgrims van hoop’ onderweg. Dat vind ik heel hoopvol. De scholen zijn deze keer sowieso meer bij de Heiligdomsvaart betrokken dan in voorgaande edities. Er zijn allerlei aparte projecten en er is ook een boek ‘Wees een bruggenbouwer’ voor kinderen uitgegeven. En de basiliek is twee keer ’s nachts open om met jongeren te bidden. Dat wordt heel bijzonder.”

In 2032 is de volgende heiligdomsvaart. Wordt er al vooruitgekeken?

“We hebben nog niet zover vooruitgekeken. Maar wel naar de tussenliggende jaren. Daarin kunnen we dingen oppakken die nu blijven liggen.”

John Dautzenberg

Deken John Dautzenberg (1963) komt uit Kerkrade. Hij volgde de priesteropleiding aan het grootseminarie Rolduc en werd in 1992 tot priester gewijd. Na een tijd als kapelaan in Geleen was hij vanaf 1997 negentien jaar pastoor van Tegelen en later ook Steyl en Belfeld. In 2016 werd Dautzenberg benoemd tot pastoor van de Sint-Servaasbasiliek en tot deken van Maastricht. Hij is ook lid van het kathedraal kapittel van het bisdom Roermond. Dautzenberg staat bekend vanwege zijn liefde voor border collies, die hij regelmatig columns laat schrijven in het parochieblad. Zijn huidige hond ‘Vöas’ is vernoemd naar Sint-Servaas en is regelmatig in de bijvertrekken van diens basiliek te vinden.