Tekst en foto's: Matheu Bemelmans

“De ideale missionaris.” Zo noemt professor dr. Jan Jacobs de Limburgse missiebisschop Frans Schraven, die in 1937 in China werd vermoord. De emeritus-hoogleraar kerkgeschiedenis schreef onlangs een biografie over hem. “Schraven bleef trouw aan zijn roeping en is nooit voor moeilijkheden weggelopen. Ik weet niet of ik hem sympathieker ben gaan vinden, maar ik heb wel meer respect voor hem gekregen.”

Dat de heren lazaristen uit Panningen bij Jan Jacobs uitkwamen als biograaf voor een van hun bekendste leden, was niet zo verwonderlijk. De uit Hoensbroek afkomstige hoogleraar had in zijn geboorteplaats al kennisgemaakt met de missiecongregatie en had ooit aspiraties om zelf lazarist te worden. Hij zat op hun kleinseminarie en later ook nog enige tijd op hun grootseminarie, voordat hij in Nijmegen aan een studie geschiedenis begon. “Ik ben deels door lazaristen opgevoed,” vertelt hij thuis in Utrecht. “Dit was wel het minste dat ik terug kon doen.”

Ruim twee jaar boog Jacobs zich over de persoon van Frans Schraven, de boerenzoon uit Broekhuizenvorst die in 1899 als missionaris naar China ging, daar bisschop werd en in 1937 door Japanse soldaten als martelaar werd vermoord. Sinds een aantal jaren loopt er een zaligverklaringsproces naar hem en in Broekhuizenvorst wordt elkaar jaar een Mgr. Schravenherdenking gehouden. “Maar ik heb het boek niet geschreven om dat proces te ondersteunen,” haast Jacobs zich te zeggen. “Als het daarvoor gebruikt wordt vind ik dat prima, maar mij ging het er om de persoon Frans Schraven op een wetenschappelijk verantwoorde manier weer tot leven te brengen.”

In het kader van het zaligverklaringsproces is al eerder over het leven van de missiebisschop geschreven. “Maar dat was heel fragmentarisch en ging vooral over zijn gewelddadige dood,” legt Jacobs uit. “Dit is de eerste keer dat er een volledige biografie over Frans Schraven is verschenen.” Hij heeft daarvoor dankbaar gebruik gemaakt van het voorwerk dat Vincent Hermans (een achterneef van de bisschop) en zijn echtgenote Marja Grim deden. “Het was eigenlijk de bedoeling dat Hermans het boek zou schrijven, maar hij overleed in 2021. Hij en zijn vrouw hebben het veldwerk gedaan waarop ik kon voortbouwen.”

Franse invloed
In het door Hermans verzamelde materiaal trof Jacobs vooral persoonlijke brieven aan die Mgr. Schraven aan zijn familie in Nederland schreef en zakelijke correspondentie met het bestuur van de lazaristen in Parijs. “De brieven die de bisschop van zijn familie ontving, zijn helaas verloren gegaan. Net als de vele preken en retraites die hij heeft gehouden. Daarom heb ik mij vooral moeten baseren op wat anderen over hem geschreven hebben,” legt Jacobs uit. Zoals de Franse pater die als visitator elke twee jaar een persoonlijk verslag over alle lazaristen in China schreef. “Hij omschrijft Schraven vooral al stug en afstandelijk, maar ook als nauwkeurig en precies. Dat laatste kon ik verifiëren aan de hand van de jaarverslagen die Schraven zelf maakte. Die eerste typering is vooral wat die Fransman zelf vond. Dat kan ook aan hem gelegen hebben. Hij begreep ook niet waarom Schraven liever bier dronk dan wijn en niet van recepties hield.”

Daarmee raakt Jacobs een belangrijk element dat hij in zijn boek uitvoerig beschrijft: de invloed van Frankrijk op de missie in China vanaf 1860. “Het was een gesloten keizerrijk met een totaal andere cultuur dan de westerse. Maar Frankrijk was het gelukt om zogeheten protectoraatsgebieden te krijgen, waar het handel kon drijven en het geloof verkondigen. Voor de Franse staat waren die twee dingen nauw met elkaar verbonden. Heel merkwaardig, want in eigen land probeerde men kerk en staat zoveel mogelijk gescheiden te houden, maar in de missie waren ze juist heel erg met elkaar verweven om de grandeur van Frankrijk te vergroten. Schraven moest daar als Nederlander niet veel van hebben, maar hij had er wel mee te dealen.”

Boerenzoon
Jacobs wil maar zeggen: of bisschop Schraven echt zo stug en afstandelijk was, valt moeilijk te achterhalen. Andere getuigenissen van bijvoorbeeld Chinese priesters of gewone gelovigen uit het vicariaat Chentingfu (Zhengding) over hun bisschop zijn er niet. “Wel weten we dat hij zich enorm bekommerde om de boerenbevolking in zijn regio. In brieven aan zijn familie heeft hij het voortdurend over oogsten die mislukken of gewassen die er goed bij staan. Als boerenzoon uit Noord-Limburg had hij daar kijk op.”

Ook los van zijn noodlottig einde heeft Schraven volgens Jacobs geen gemakkelijk leven gehad. “Vanaf het moment dat hij in China aankwam, werd hij voortdurend met oorlog en geweld geconfronteerd. Eerst de boxeropstanden en later de Japans-Chinese oorlogen. De contacten tussen de kerk en de Chinese overheid waren ook toen niet gemakkelijk, maar hij is altijd staande gebleven en wist de kerk op te bouwen.”

Schraven was geen visionair, maar hij had volgens zijn biograaf goed door hoe de politieke verhoudingen lagen. Jacobs: “Hij liep niet weg als het moeilijk werd. Hij ging ervan uit dat God hem voor dit werk geroepen had en dat hij zijn mensen niet in de steek mocht laten. Dat valt alleen maar te prijzen en dat maakt hem voor mij de ideale missionaris. Of iemand stug of sympathiek is, zegt niets over z’n heiligheid. Die ligt vooral besloten in zijn bereidheid om zijn leven te geven voor zijn ideaal.”     

Dat gebeurde op 7 oktober 1937. Japanse soldaten vielen de kerkelijke compound binnen waar Schraven woonde, maar waar ook een klooster en een school was. “Ze waren uit op vrouwen en geld. Schraven heeft hen geweigerd die te geven. Daarmee kwam hij op voor de belangen van vrouwen en meisjes, wat in die tijd in China heel uitzonderlijk was. Daarom zijn hij en de andere Europese missionarissen die daar op dat moment waren vermoord en verbrand.” Dat hij nog niet formeel zalig is verklaard, heeft volgens Jacobs met de moeizame verhouding tussen China en het Vaticaan te maken. “Maar voor de mensen in zijn bisdom is hij allang heilig.”

Biografie

Het boek Op missie in het Rijk van Meester Kong – De roeping van Frans Schraven (1873-1937) van Jan Jacobs (Amsterdam University Press) is te bestellen bij de Mgr. Schravenstichting. Maak € 39,25 (inclusief verzendkosten) over op het rekeningnummer van de stichting: NL74 RABO 0148 1753 41 met vermelding van uw adres. Het boek wordt dan zo snel mogelijk verstuurd. De Mgr. Schravenherdenking is op zondag 12 oktober om 14.30 uur in de Kerk van Broekhuizenvorst.

 

Lezing Acadmie Rolduc

Op vrijdag 12 december houdt Harry Schraven van de Mgr. Schravenstichting een lezing over deze bijzondere Limburgse missiebisschop voor Academie R0lduc.

Meer infor: www.mgr.schraven.nl en Academie Rolduc