'Minder armoede in Afrika door andere rolverdeling man/vrouw'
Tekst en foto: Elianne van den Heuvel
Op 11 september verwelkomde het Missiebureau Roermond de Ghanese spreker Siapha Kamara, directeur van SEND West Africa. In een boeiende en indringende lezing nam hij de aanwezigen mee in de zogeheten Gender Model Family-aanpak (GMF), een methode die gezinnen stimuleert om verantwoordelijkheid eerlijk te delen en traditionele rolpatronen te doorbreken.
Kamara begon zijn verhaal met sprekende voorbeelden uit Liberia. Een jonge vader vertelde hem dat zijn zoon blij was omdat er thuis geen ruzies meer waren en zijn moeder niet meer werd geslagen. Een vrouw vertelde lachend dat haar man “geen echte man meer” was, omdat hij die ochtend heet water voor haar had gezet. En een handelaarster merkte op dat haar bedrijf nu beter liep, omdat haar man meehelpt in het huishouden. Zulke verhalen, zo legde Kamara uit, laten zien hoe de GMF-aanpak het dagelijks leven van gezinnen ingrijpend kan veranderen.
De aanpak werd al in 2002 door SEND ontwikkeld in Noord-Ghana en heeft sindsdien veel navolging gekregen. In 2017 werd de methode door de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) officieel erkend als een gendertransformatieve benadering. Volgens Kamara is dat ook de kracht van de GMF: het werkt in verschillende contexten, of gezinnen nu christelijk of islamitisch zijn, monogaam of polygamisch.
Siapha Kamara van SEND West Africa (rechts) in gesprek met bisschoppelijk gedelegeerde Vincent Goulmy tijdens de avond in Roermond
Gelijke kansen
Centraal in de aanpak staat dat gezinnen bewust kiezen om een voorbeeld te zijn voor hun gemeenschap. Partners beloven elkaar te leven als gelijken, samen verantwoordelijkheid te nemen en hun kinderen – dochters én zonen – dezelfde kansen te geven. In de praktijk betekent dit dat huishoudelijke taken niet langer als typisch ‘vrouwelijk’ of ‘mannelijk’ worden gezien, maar eerlijk worden verdeeld. Beslissingen over geld of opvoeding worden gezamenlijk genomen en vrouwen krijgen meer ruimte om leiderschapsrollen in de gemeenschap op zich te nemen.
De voordelen zijn zichtbaar en voelbaar: vrouwen en meisjes hebben minder werkdruk, gezinnen zijn financieel sterker, er is meer vrede en harmonie thuis en kinderen – zowel jongens als meisjes – krijgen betere kansen in het onderwijs. Het zelfvertrouwen van vrouwen neemt toe en gezinnen die de GMF-aanpak volgen, krijgen vaak respect en bewondering van hun omgeving.
‘Champions’
Kamara gaf ook een inkijk in de manier waarop de aanpak in de praktijk wordt uitgerold. Dat gebeurt stapsgewijs: eerst worden gemeenschappen voorgelicht, vervolgens melden gezinnen zich aan en volgen ze trainingen. Tijdens die bijeenkomsten analyseren zij hoe taken en middelen nu verdeeld zijn en maken ze samen een actieplan voor verandering. Daarna worden ‘champions’ opgeleid die andere gezinnen begeleiden en volgen er regelmatige bijeenkomsten en momenten om ervaringen te delen.
Uiteraard is het proces niet zonder uitdagingen. Sommige mannen worden door hun vrienden bespot, omdat ze hun vrouw helpen en ook schoonfamilie kan weerstand bieden. Toch wees Kamara erop dat de aanpak bewezen duurzaam is: in gezinnen die al vijftien jaar geleden begonnen, zijn de veranderingen blijvend. Bovendien draagt de GMF-aanpak bij aan bredere maatschappelijke doelen, zoals armoedebestrijding, voedselzekerheid, klimaataanpassing en het tegengaan van kinderarbeid in de cacaoproductie.
Minde armoede
In zijn conclusie legde Kamara de link met het GENDER-project in Liberia, dat zich richt op armoedevermindering bij plattelandsjongeren. Door de GMF-aanpak worden gendergerelateerd geweld teruggedrongen, gezinsinkomens verhoogd en seksuele en reproductieve rechten van jongeren versterkt. Inmiddels profiteren ruim 150 gezinnen, samen zo’n 850 mensen, in vijf dorpen in Lofa County van dit project.
Na afloop van de lezing was er ruimte voor enkele vragen uit het publiek. Daarbij ging het onder meer over de rol van mannen bij gedragsverandering, de spanning tussen traditie en vernieuwing en de vraag wat Europese samenlevingen van deze aanpak kunnen leren.
De avond liet zien dat gelijkheid in het gezin de basis kan zijn voor structurele verandering in de samenleving. De verhalen van Kamara maakten indruk en gaven een hoopvol perspectief: door samenwerking tussen mannen en vrouwen wordt niet alleen het leven thuis beter, maar ook de gemeenschap als geheel sterker en veerkrachtiger.